ARTSCAPE.gr

Η ΣΤΡΕΒΛΩΣΗ ΤΗΣ «ΚΡΙΣΗΣ»

   Δεν ξέρω τι πραγματικά συμβαίνει με αυτή την «κρίση»… Τη βάζω σε εισαγωγικά, όχι για να αποδυναμώσω την ισχύ της, αλλά για να της προσδώσω την πραγματική της υπόσταση!

   Η έννοια της κρίσης είναι ευεργετική όταν προκύπτει. Ξεχωρίζει η ήρα από το στάρι! Στην προκειμένη περίπτωση ποια είναι η ήρα και ποιο το στάρι; Θαρρώ πως όποιος δίνει αβίαστα απαντήσεις και θεωρητικές αναλύσεις πολλαπλών επιπέδων, υποκύπτει στον πειρασμό να θεωρήσει πως ουσιαστικά μιλάμε για κρίση και όχι για «κρίση».

Οσοι έχουν ακόμα τη δύναμη να διαβάζουν κείμενα, τα οποία αναφέρονται σε όσα συμβαίνουν μάλλον θα πρέπει να αναρωτηθούν βαθιά μέσα τους το γιατί. Προωθώντας συνεχή ερωτήματα, τα οποία λαμβάνουν απαντήσεις απλόχερα, είναι σαφές πως η αναζήτηση υποκύπτει σε κανόνες που μόνο επαγωγικοί δεν είναι.

    Επεσα πάνω σε μια μελέτη για τα “Πολιτικά” του Αριστοτέλη και επιβεβαιώθηκαν οι φοβίες μου στο έπακρο. Στο έργο αυτό ο, πιο κοντινός στις αντιλήψεις μου, φιλόσοφος προβαίνει σε κάτι πρωτοφανές για την εποχή του. Εκείνη η ανάλυση των πολιτευμάτων της εποχής είναι τόσο ενδελεχής, που έχει τη δυνατότητα να προβλέψει κάθε πιθανή μετάλλαξη τους στο μέλλον. Μάλιστα αναγνωρίζει ότι το ιδανικό πολίτευμα είναι μια μίξη στοιχείων από όλα τα πολιτεύματα, έχοντας ως στόχο να υπηρετήσει τον ίδιο σκοπό. Ποιος είναι αυτός σήμερα;

    Αφαιρέστε την κρίση από το μυαλό σας και διακτινιστείτε στην ευδαιμονία που μας κυρίευε μέχρι και την προηγούμενη δεκαετία. Στο ερώτημα τι σημαίνει ιδανική πολιτεία, ποιες θα ήταν οι απαντήσεις που θα παίρνατε; Άλλος θα σας έλεγε το να έχει υποδομές και λειτουργία τέτοια, μέσω των οποίων οι άνθρωποι θα μπορούσαν να εξελιχθουν. Άλλος θα εστίαζε σε συγκεκριμένο τομέα της πολιτείας και φυσικά κανείς μα κανείς δε θα έμπαινε στη διαδικασία να διαχωρίσει την έννοια του κράτους από την έννοια της πολιτείας. Όχι γιατί είναι συγχυσμένα στο μυαλό τους, αλλά γιατί μιλάμε πλέον για «κράτος» και για «πολιτεία». Πώς έχουν προκύψει και γιατί έχουν επικρατήσει τέτοιες ερμηνείες σε αυτές τις έννοιες;

    Η εικόνα που έχουμε για τη δημοκρατία ως πολίτευμα στις μέρες μας είναι από τη γαλλική επανάσταση. Από εκείνη την περίοδο προέκυψε ο κοινοβουλευτισμός, η οποία είναι μια μορφή δημοκρατίας. Ευφυώς για τις μέρες μας, ο Αριστοτέλης ΔΕΝ προσδίδει μορφές δημοκρατίας με συγκεκριμένα επιπρόσθετα τύπου «αντιπροσωπευτική» ή «άμεση» όπως σήμερα. Με αυτόν τον τρόπο πέτυχε να αναδείξει τις παθογένειες ενός πολιτεύματος, μέσω του οποίου μια κοινωνία οφείλει να οδηγήσει κάθε μέλος της σε έναν και μόνο σκοπό: την ευτυχία! Αλήθεια γιατί κανείς απαντά πλέον τόσο απλοϊκά όπως ο Αριστοτέλης;

    Η πολιτεία για εκείνον δεν είναι παρά το μέσο, ώστε κάθε μέλος μιας κοινωνίας να οδηγηθεί στην ευδαιμονία. Η «ευδαιμονία» της εποχής μας είναι να έχουμε υλικά αγαθά και να προσθέτουμε μηδενικά στις ερωτικές μας συνευρέσεις, στους τραπεζικούς μας λογαριασμούς και να πηγαίνουμε στους «βασικούς» ταξιδιωτικούς προορισμούς. Έχουμε, αλήθεια, αντιληφθεί για το αν μιλάμε στο ίδιο μήκος κύματος με εκείνους που έθεσαν τις βάσεις εννοιών, που αβίαστα χρησιμοποιούμε και εφαρμόζουμε στη ζωή μας;

   Αν ναι, τότε σκεφθείτε επίσης κάτι απλοικό: Η Ευρώπη της Αναγέννησης μελέτησε ενδελεχώς την αρχαία ελληνική γραμματεία και μέσω αυτής επέλεξε να αναδείξει τη δημοκρατία ως απόρροια της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ισότητας. Αν λοιπόν έγινε κάτι τέτοιο, τότε γιατί επέλεξαν ένα είδος δημοκρατίας, που για τον Αριστοτέλη είναι μορφή ολιγαρχίας; Οποιοσδήποτε αντιπρόσωπος, αφαιρεί την επαφή του πολίτη με την εξουσία, αποδίδοντας σε κάποιον άλλο το δικαίωμα του εκλέγεσθαι. Για τον Αριστοτέλη η δημοκρατία λειτουργεί όταν η μεσαία τάξη είναι πολυπληθής, ωθώντας τα άκρα – το δίπολο πλούσιοι και φτωχοί – σε συρρίκνωση. Η μεσαία τάξη και σήμερα είναι πολυπληθής, αλλά είναι ίδια η φύση της; 

   Τότε η υπόσταση της στηριζόταν στην αρχή του γεγονότος ότι αυτοί οι πολίτες μπορούσαν και να ασκήσουν εξουσία, αλλά και να τους επιβληθεί μια αρχή εξουσίας. Σήμερα η μεσαία τάξη ορίζεται έτσι; Αν το κοιτάξετε ουσιαστικά, η μεσαία τάξη σε παγκόσμιο επίπεδο οριοθετείται με οικονομοτεχνικούς όρους, οι οποίοι είναι ασαφείς. Είναι κάποιος στη μεσαία τάξη όταν δεν είναι φτωχός, αλλά και όταν δεν είναι πλούσιος. Και ποιος είναι φτωχός σήμερα; Γιατί τους πλούσιους μάλλον είναι εύκολο να τους δούμε ποιοι είναι…

Θα έχετε ακούσει πολλά για την «κρίση» και θα ακούσετε ακόμα περισσότερα. Προσωπικά έχω επιλέξει να ακούω πλέον πολλά και να μη λέω τίποτα…απλώς να αναρωτιέμαι και να σχολιάζω. Ευελπιστώ στην κρίση, που θα αναδείξει τις παθογένειες, πάνω στις οποίες στηρίχτηκε με στρεβλό τρόπο ο δυτικός τρόπος σκέψης. Όλος αυτός ο «πολιτισμένος» κόσμος έβαλε έννοιες σημαίνουσες για την ανθρωπότητα σε εισαγωγικά. Ερμήνευσε κατά το δοκούν όλες τις έννοιες, οι οποίες θεμελιώνονται σε άλλα ερείσματα από εκείνα που είχαν αρχικώς.

   Πιστεύω ακράδαντα πως ήρθε η εποχή που πληρώνουμε το τίμημα αυτής της στρατηγικής των δυτικών κοινωνιών. Η «κρίση» που έχει προκύψει δεν επιλύεται με οικονομοτεχνικούς όρους, μέσω των οποίων θέλουν να αναδείξουν τις προβληματικές των σύγχρονων κοινωνιών. Η «κρίση» είναι απλώς το σύμπτωμα μιας ασθένειας που μαστίζει τον «ελεύθερο» κόσμο. Και μιλάμε για την ασθένεια, η οποία κυρίευσε το σώμα των κοινωνιών και ανάγκασε το πνεύμα κάθε ανθρώπου να μην αναζητεί την ευδαιμονία.

    Ο Αριστοτέλης λέει ξεκάθαρα πως η δημοκρατία λειτουργεί όταν δεν υπάρχουν πολίτες που να διεκδικούν και να επιζητούν κάτι άλλο πέρα από την προσωπική τους ευτυχία. Ιδανική πολιτεία είναι εκείνη της οποίας κάθε πολίτης είναι ευτυχισμένος. Για εκείνον οι πλούσιοι και οι φτωχοί είναι εμπόδιο σε αυτό το γεγονός, γιατί οι φτωχοί δεν ξέρουν να ασκούν εξουσία, παρά μόνο να σκύβουν το κεφάλι και να δέχονται χωρίς αντίδραση κάθε αρχή εξουσίας. Αντίστοιχα οι πλούσιοι θέλουν με την ισχύ τους να ασκούν εξουσία και να μη δέχονται καμία άλλη αρχή πάνω από αυτούς.

    Ο στόχος, λοιπόν στα δικά μου μάτια είναι ξεκάθαρος: Η μεσαία τάξη της εποχής μας θέλουν να γίνουν φτωχοί και εμείς σαν χαζοί νομίζουμε πως εννοούν οικονομικά. Ουσιαστικά εννοούν πως θέλουν να δεχόμαστε χωρίς αντίδραση κάθε μορφη εξουσίας! Το έχουν πετύχει; Φυσικά! Γιατί το οικονομοτεχνικό μοντέλο ορίζει τα πάντα με αριθμητική και όχι με ενδείξεις ευτυχίας. Όλα στις σύγχρονες κοινωνίες προσμετρώνται με αριθμούς και δε σταθμίζονται από την ροή της πολιτείας στο χρόνο.

   Όταν το αντιληφθούμε, θα μπορέσουμε να κάνουμε μια εσωτερική αλλαγή, μέσω της οποίας θα αντιδράσουμε εναντίον του ίδιου μας του εαυτού. Εναντίον εκείνου που συσσωρεύει υλικά αγαθά, απαιτεί αυξήσεις στο μισθό του και θέλει να ζει την ευτυχία μέσω, κοινωνικά αποδεκτών, στοιχείων όπως τα σπίτια, τα αυτοκίνητα και τα ταξίδια. Καθόλου τυχαία πήγαν από όλο τον κόσμο πήγανε στην Ικαρία για να βρουν γιατί εκεί ζουν τόσο πολύ! Η απάντηση που πήρανε ήταν ότι δεν έχουν άγχος, ζουν απλά και αντιμετωπίζουν τη ζωή σαν δώρο. Μήπως σας θυμίζει κάτι αυτό; Μην περιμένετε να το βρείτε στον σύγχρονο τρόπο ζωής...



ΥΓ. Για την οικονομία των σκέψεων μου η χρήση των εισαγωγικών γίνεται για το διαχωρισμό της έννοιας από την ερμηνεία της.