ARTSCAPE.gr

ALARME

 13-1-2012 Θέατρο Άττις, ΑΘΗΝΑ

   Alarme σημαίνει συναγερμός. Αλλά ποιος είναι ο κίνδυνος; Και πώς σχετίζονται αυτά τα δύο με την παράσταση του Θόδωρου Τερζόπουλου στο θέατρο Άττις; Δύο γυναίκες κινούνται σερνόμενες σε ένα μικρό επικλινές άνοιγμα – που μόλις τις χωρά – πάνω  στον τοίχο της σκηνής. Είναι δύο βασίλισσες, η Ελισάβετ η Α΄ της Αγγλίας και η Μαρία Στιούαρτ, κατ’όνομα βασίλισσα της Σκωτίας, εξαδέλφη και βασική διεκδικήτρια του θρόνου της Ελισάβετ. Η Ελισάβετ φυλάκισε την Μαρία Στιούαρτ για να εξασφαλίσει τον θρόνο της και η Μαρία Στιούαρτ όλο το διάστημα της φυλάκισης της δεν έπαψε να συνωμοτεί σε βάρος της Ελισάβετ. Στο τέλος η Ελισάβετ την αποκεφάλισε. Όλη αυτήν την περίοδο οι δύο γυναίκες ανταλλάσσουν επιστολές στις οποίες οι ύβρεις εκτοξεύονται με ρυθμό οπλοπολυβόλου. Από αυτές τις επιστολές αντλήθηκε το υλικό και το «σενάριο» της παράστασης.

   Υπάρχει και ένας τρίτος υποκριτής – σχολιαστής της αντιπαράθεσης των γυναικών. Το κείμενο του συνέταξε ο Θανάσης Αλευράς, εδώ και πολλά έτη συνεργάτης του θεάτρου Άττις.

   Το σκηνικό αποτελεί ένα εικαστικό αριστούργημα και ταυτόχρονα ένα οξυδερκές σχόλιο. Σαν μία σκουληκότρυπα στο έδαφος ή την σήραγγα που το σαράκι αφήνει στην σάρκα του δένδρου, το μικρό άνοιγμα εμπεριέχει μέσα τις δύο βασίλισσες, την μία πάνω και την άλλη κάτω, υποχρεώνοντας τους να βρίσκονται συνεχώς προφίλ ενώπιον του κοινού. Αντίθετα, ο τρίτος υποκριτής βρίσκεται ξαπλωμένος στον ανοιχτό χώρο κάτω, έρποντας πάνω σε ένα στενό δρόμο που διασχίζει κυκλικά την υπόλοιπη σκηνή. Το υπόλοιπο όλο κενό. Το χρώμα που κυριαρχεί είναι το γκρίζο προδιαθέτοντας για τις σκοτεινές εσωτερικές διακυμάνσεις.

   Οι δύο πρωταγωνίστριες είναι ντυμένες με φορέματα – εξαιρετικά σχεδιασμένα από την Λουκία – που προσομοιάζουν στο δέρμα του φιδιού – και πράγματι κάποια στιγμή στην παράσταση, ο λόγος (ή καλύτερα οι ύβρεις) των δύο γυναικών σταματά και αντ’ αυτού κινούνται μόνο οι σιωπηλές γλώσσες που σαν τις διχαλωτές των φιδιών σπαρταρούν απειλητικά η μία προς την άλλη. Δεν παύουν, άλλωστε, να χαρακτηρίσουν η μία την άλλη φίδι.

   Η σύγκρουση μεταξύ τους λαμβάνει βαθύτερα οντολογική διάσταση. Καθώς η μία προβάλλει στην άλλη το μίσος και το κακό, ανακαλύπτουν βαθύτερα το εγώ, το οποίο διαπλέκεται στη σχέση του με το άλλο και συγκροτείται από την αντίθεση στο άλλο, οπότε το εγώ και το εσύ, ο εαυτός και το άλλο, αντανακλούν αμφότερο το ένα στο άλλο την ανάγκη της ύπαρξης τους και την σφοδρή επιθυμία να υφίσταται το εγώ για το εσύ και το εσύ για το εγώ. Οι απειλητικές γλώσσες, συνεπώς συνιστούν με άλλη ανάγνωση και ένα σφοδρό σεξουαλικό κάλεσμα, μία ερωτική επιθυμία ταύτισης του εγώ και του άλλου στο βάθος του εαυτού. Το τούνελ του σκηνικού δεν είναι παρά το υπαρξιακό μονοπάτι στον ένδον του εαυτού.

    Πράγμα που συνιστά και τον έσχατο κίνδυνο διότι έτσι το εγώ αντιλαμβάνεται την βαθύτατη διάσπαση και αποξένωση του, το χάσμα όχι μόνο απέναντι στο άλλο αλλά – κυρίως – στον ίδιο του τον εαυτό. Ο συναγερμός που συνιστά η σύγκρουση είναι μια βαθύτερη πρόκληση για σοβαρή και επείγουσα διερεύνηση των ορίων του εγώ και του άλλου και της σχέσης τους.

    Από αυτήν την άποψη η παράσταση είναι ό, τι πληρέστερο μπορεί να υπάρξει. Παρά την φαινομενική ακινησία της στο σκηνικό, η σκηνοθεσία κατορθώνει να δημιουργήσει την απαραίτητη εσωτερική κινητικότητα. Το έργο ξεκινά με την αντιπαράθεση των κλισέ τυπικών χρονικών εκφράσεων που βρίθουν στις επιστολές αλλά και στην καθημερινή φλυαρία: τότε – πότε, τότε – όταν, όταν – πότε, όταν – τότε, η ανακύκλωση των οποίων και η αντίστιξη δεν σημαίνει τίποτε, δεν αποτελούν παρά την αφορμή για απόσειση ευθυνών και προβολή στον άλλο. Στη διάρκεια προβάλλεται η μικρότητα, η πικρόχολη μνησικακία και η ηθική παρακμή, κοινή και από τις δύο πλευρές.

    Ο Θόδωρος Τερζόπουλος δημιούργησε μία παράσταση απόλυτα συγχρονισμένη, γρήγορη, έντονη, καταλυτική. Όπως πάντα η δύναμη της σκηνοθεσίας του αναδεικνύεται τόσο στα πολυεπίπεδα σύμβολα όσο και στις εξαιρετικές ερμηνείες. Τόσο η Σοφία Χίλλ όσο και η Αγλαΐα Παππά αποδίδουν με τρόπο απόλυτα βαθύ τις κεκομμένες ανάσες, τα ανεστραμμένα βλέμματα και τις λεπτές αποχρώσεις μιας περίπλοκης ψυχικής σύνθεσης. Πρέπει να σημειωθεί η εξαιρετική δυσκολία της υποκριτικής ερμηνείας σε ένα τόσο στενό χώρο, χωρίς δυνατότητα πολλών σωματικών κινήσεων και μονίμως στραμμένων προφίλ στο κοινό. Καθώς η σωματικότητα περιορίζεται, το σωματικό κέντρο επικεντρώνεται στο στόμα, το μόνο ελεύθερο εκφραστικό όργανο, πηγή της φωνής και του λόγου. Ο Τάσος Δήμας έδωσε με την πάντοτε καίρια παρουσία του την οντολογική οργή που είναι αναγκαία στην πληρότητα της έκφρασης της σκοτεινής αλληγορίας.

    Το κείμενο του Θανάση Αλευρά, αν και εύστοχο στις προθέσεις του, αποτελεί, ίσως, το μόνο αδύναμο σημείο της παράστασης γιατί δημιουργεί την υποψία λεκτικής και σκηνικής φλυαρίας σε ένα σημείο που μόνον η σιωπηλή ένταση θα μπορούσε καλύτερα να εκφράσει.