BOLLYWOOD

 

  bollywood genre 1 Ασίγαστο πάθος, δράμα, σεμνότητα, ατελείωτο χρώμα, μουσική, ασταμάτητος χορός, αρχαία ελληνική τραγωδία και ένας τελείως διαφορετικός κόσμος... και όμως, όλα αυτά κατορθώνουν να συνυπάρχουν. Το ερώτημα σαφές και αυτονόητο, πώς μπορεί να γίνεται κάτι τέτοιο; Αυτό συμβαίνει σε παραγωγές ταινιών μίας χώρας, που πολλοί ακόμα τη θεωρούν τριτοκοσμική και οι παραγωγές, που πραγματοποιούνται, ξεπερνούν σε αριθμό τις ετήσιες παραγωγές του Hollywood. Πρόκειται φυσικά για τον ινδικό κινηματογράφο, το είδος που πρόσφατα έγινει γνωστό και στο ελληνικό κοινό και αρχίζει να αποκτά φανατικούς οπαδούς, πρόκειται για το ευρέως γνωστό Bollywood.

   bollywood genre 2 Μελετώντας αρχικά την ονομασία του ινδικού κινηματογράφου «Bollywood» μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πολλά για την ιστορία του. Η λέξη «Bollywood» δεν είναι τίποτα άλλο, παρά η ανατύπωση της λέξης «Hollywood» με το αρχικό «Β» να συμβολίζει την ονομασία της πόλης Bombay (Βομβάη), που επικρατούσε μέχρι το 1970 και σήμερα ονομάζεται Mumbai. Η ονομασία αυτή είναι άτυπη, ενώ η επίσημη είναι ινδικός κινηματογράφος. Την ονομασία αυτή εμπνεύστηκαν από την ονομασία Tollywood, που χαρακτήριζε το κινηματογράφο της Δυτικής Βεγγάλης (περιοχή της Ινδίας). Η γλώσσα που χρησιμοποιείται κατά κόρον είναι τα χίντι, ενώ παρεμβάλλονται και αρκετές αγγλικές λέξεις, όπως τα ονομάζουν οι Ινδοί, τα Hindiglish (ακριβώς όπως τα Greeklish που χρησιμοποιούνται σήμερα στο γραπτό και προφορικό λόγο). Ας μην ξεχνάμε τις επιρροές που έχει δεχθεί η Ινδία από τον αγγλικό πολιτισμό, καθώς βρισκόταν υπό την κατοχή του Ηνωμένου Βασιλείου μέχρι το 1947.

  bollywood genre 3  Ο ινδικός κινηματογράφος πραγματοποιεί τα πρώτα του βήματα το 1886 με έξι μικρού μήκους ταινίες βουβού κινηματογράφου, ενώ το 1913 γίνεται ευρέως γνωστός ο βουβός κινηματογράφος με την ταινία του Raja Harishchandra, που βασίστηκε στο θρησκευτικό έπος με φιλοσοφικό περιεχόμενο, το Mahabharta (παρόμοιο με τους χριστιανικούς ύμνους). Η ανάπτυξη όμως του ινδικού σινεμά γινόταν με πολύ αργούς ρυθμούς.

    Μόλις το 1920 δειλά–δειλά άρχισαν να εμφανίζονται κάποιες εταιρείες παραγωγής κινηματογράφου. Η θεματική των ταινιών που δημιουργήθηκαν, βασίζοταν στη μυθολογία και στην ιστορία της δημιουργίας του κόσμου. Η επιρροή από το Hollywood δεν άργησε να έρθει και σύντομα οι σκηνοθέτες και οι παραγωγοί άρχισαν να το αντιγράφουν, ενώ συνέχιζαν να χρησιμοποιούν το χορό και το τραγούδι για να διηγηθούν ιστορίες. Το 1931 πραγματοποιείται μεγάλη επανάσταση στον κινηματογράφο, καθώς στην ταινία Alam Ara οι ηθοποιοί για πρώτη φορά μιλούν. Αυτή η ταινία χάραξε ουσιαστικά το δρόμο για την εξέλιξη του Bollywood. Ταυτόχρονα η ταινία αυτή αποτέλεσε τη φωτιά που πυροδότησε έκρηξη δημιουργίας πολλών παραγωγών και παράλληλα δημιούργησε μία κοινωνική ανάγκη. Επίσης κάνουν την εμφάνισή τους και οι πρώτες έγχρωμες ταινίες. Αυτό είχε ως συνέπεια να γίνουν τρομερές αλλαγές, ώστε οι ταινίες να είναι πιο θελκτικές και πιο προσφιλείς στο ινδικό κοινό. Οι αλλαγές που παρουσιάζονται ήταν από τη δημιουργία μεγάλων και εκλεπτυσμένων σκηνικών έως και τη ψιμυθίωση των ηθοποιών.


    bollywood genre 4Στη δεκαετία του '40 σημειώνεται κάμψη στην παραγωγή ταινιών εξαιτίας αφ' ενός των μεγάλων χρηματικών ποσών και του χρόνου που απαιτούνταν για την υλοποίηση μίας ταινίας και αφ΄ετέρου των απαγορεύσεων από την εκάστοτε κυβέρνηση, καθώς η Ινδία βρισκόταν τα τελευταία χρόνια υπό την κατοχή του Ηνωμένου Βασιλείου. Παρά τις αναταραχές, το ινδικό κοινό παράμεινε αφοσιωμένο στον ινδικό κινηματογράφο. Εν τούτοις, οι παραγωγές που υλοποιούνταν ήταν ελάχιστες και η τιμή του εισιτηρίου είχε εκτιναχθεί στα ύψη.

   bollywood genre 5 Από το έτος 1948 το Bollywood, λαμβάνει τη μορφή που γνωρίζουμε όλοι σήμερα. Πραγματοποιήθηκαν δραστικές αλλαγές στη βιομηχανία του ινδικού κινηματογράφου για να γεννηθεί ο μοντέρνος ινδικός κινηματογράφος. Γίνεται πιο κοινωνικό και εγκαταλείπει τις έως τώρα θεματικές του, όπως τη μυθολογία. Ο κεντρικός άξονας των ταινιών αποβλέπει στα κοινωνικά προβλήματα της Ινδίας όπως η πολυγαμία, η χηρεία και η πορνεία. Το 1950 το ενδιαφέρον των παραγωγών στρέφεται στο βασικό ζήτημα–πρόβλημα που ταλανίζει ακόμα και σήμερα σε μεγάλο βαθμό την Ινδία και αυτό είναι η φτώχεια. Αρκέτοι παραγωγοί ταινιών συνεχίζουν να παρουσιάζουν και στις μέρες μας τη συγκεκριμένη θεματική στις ταινίες τους. Κάποιες από αυτές είναι το Slumdog Millionaire, Billu ο κουρέας και το OM Shanti OM. Την επόμενη δεκαετία εξαιτίας των πολιτικών αλλαγών στον κόσμο, επηρεασμένοι από αυτό, οι σκηνοθέτες Ray, Mrinal Sen και Ritwik Ghatak δημιουργούν ένα νέο ρεύμα στο χώρο του κινηματογράφου και γι’ αυτό χαρακτηρίζονται και πατέρες του ινδικού σινεμά. Εισήγαγαν το ρεαλισμό και τον εμπλούτισαν με στοιχεία που ήδη υπήρχαν στο ινδικό σινεμά, όπως τα τραγούδια και ο χορός από πλήθη ανθρώπων. Αυτό το νέο ρεύμα είναι που κυριαρχεί στις σημερινές ινδικές ταινίες και στόχος όλων αυτών αποτελεί να «απελευθερώσουν» τον κόσμο από την καθημερινή μιζέρια. Ωστόσο οι δεκαετίες του 1970 και 1980 αποτελούν την πιο σκοτεινή εποχή του Bollywood. Οι παραγωγές που υλοποιούνται είναι λιγότερες και η θεματική τους περιορίζεται σε περιπέτειες και γκανγκστερικά έργα. Ο κόσμος πλέον δεν προτιμά τις κινηματογραφικές αίθουσες, αλλά μένει στο σπίτι προσκολλημένος στην τηλεόραση και το βίντεο. Η αλλαγή ήρθε το 1995 και σε αυτό συνέβαλε ένας από τους πιο γνωστούς σκηνοθέτες, ο Αντίτια Τσόπρα, φέρνοντας στην επιφάνεια ήθη και έθιμα, που είχαν αρχίσει να σβήνουν χάρη στην απελευθέρωση των εισαγώμενων προϊόντων. Το άνοιγμα της αγοράς είχε ως αποτέλεσμα η πλειονότητα των Ινδών να στραφεί στα προϊόντα της Δύσης, υιοθετώντας έναν δυτικό τρόπο ζωής και συμπεριφοράς.Αυτό γίνεται αντιληπτό και σε πολλές ταινίες όπως τη ταινία Kuch kuch hota hai (1998) όπου οι ηθοποιοί ντύνονται σύμφωνα με τη μόδα της Δύσης ενώ η συμπεριφορά τους και οι εκφράσεις που χρησιμοποιούν φαίνεται πως έχουν ενσωματωθεί στην κουλτούρα τους.


    bollywood genre 6Οι επιρροές που έχει δεχθεί το ινδικό σινεμά δεν είναι μόνο από τα πολιτισμικά στοιχεία του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά και από τον ελληνικό πολιτισμό. Όπως έχει προαναφερθεί, ο χορός και το τραγούδι υπήρχαν εξ αρχής. Κατά την αρχαιότητα ο Μέγας Αλέξανδρος είχε φτάσει μέχρι την Ινδία και είχε νυμφευθεί τη Ρωξάνη. Αυτό και μόνο ως στοιχείο δείχνει ότι οι δύο πολιτισμοί είχαν υιοθετήσει πολλά ήθη και έθιμα ο ένας από τον άλλο, που διατηρήθηκαν και στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στις επόμενες γενιές. Αν παρατηρήσει κάποιος τη δομή των ταινιών του Bollywood θα συνειδητοποιήσει πως στην πλειονότητά τους βέβαια, είναι παρόμοια με εκείνη της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Στις περισσότερες ινδικές ταινίες βλέπουμε να ενυπάρχει η «μίμησις», όπου η ύπαρξη άμεσης αλληλεπίδρασης μεταξύ των ηθοποιών μπροστά στο κοινό έχει ως στόχο να προξενήσει τον «έλεον» και τον «φόβον». Στην αρχαία ελληνική τραγωδία, όπως και στο Bollywood, ο έλεος είναι ο οίκτος για εκείνον που άδικα πάσχει. Συχνά στις ταινίες είναι κάποιο μέλος της οικογένειας, που βιώνει το έλεος. Όσον αφορά το φόβο, τον βιώνουν για καθετί όμοιό τους και αυτό παρουσιάζεται στην οθόνη με το χαμηλωμένο βλέμμα της κοπέλας προς το μέλλοντα σύζυγό, τον όποιο της προξενεύουν. Όλα αυτά τα στοιχεία έχουν συγκεκριμένο σκοπό τόσο στις ινδικές ταινίες όσο και στην αρχαία τραγωδία. Οδηγούν το θεατή προς την «κάθαρση» δηλαδή την ίαση της ψυχής, που έχει ταραχτεί από τα γεγονότα που έχουν προηγηθεί. Ο θεατής στο τέλος βιώνει το ηθικό αίσθημα, που δεν είναι άλλο από τη δικαιοσύνη. Στο ινδικό σινεμά η δικαιοσύνη εμφανίζεται στα τελευταία λεπτά κάθε ταινίας και σε ένα μεγάλο ποσοστό αυτό μεταφράζεται σε «happy end», χωρίς βέβαια να σημαίνει πως δεν υπάρχουν εξαιρέσεις.


   bollywood genre 7 Στην αρχαία τραγωδία υπάρχει ο «χορός», που με τα «χορικά» εκφράζει τις επιθυμίες και τις σκέψεις των ηρώων, παράλληλα με την αφήγηση γεγονότων που δεν συμβαίνουν πάνω στη σκηνή και μας ενημερώνει για αυτό. Στο Bollywood υπάρχει ο χορός με τη διαφορά, πως οι ήρωες του έργου ενσωματώνονται στο πλήθος του χορού. Σκοπός του χορού είναι να εκφράσει χορεύοντας και τραγουδώντας όλες εκείνες τις σκέψεις του ήρωα, αλλά και τα συναισθήματα, όπως τον έρωτά του, που δε τολμάει να εξομολογήθει ο ίδιος. Γι’ αυτόν το λόγο στις περισσότερες ταινίες οι πρωταγωνιστές δε φιλιούνται ποτέ. Η έκφραση αγάπης γίνεται μόνο μέσα από το χορό και το τραγούδι. Παρόλο που ο χορός «καταναλώνει» μεγάλο μέρος των ταινιών, είναι απίστευτα εντυπωσιακός, γιατί υπάρχει τέλειος συγχρονισμός και ατελείωτο χρώμα. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι τα τραγούδια που παρεμβάλονται μέσα στις ταινίες έχουν τραγουδηθεί από τραγουδιστές και τραγουδίστριες, η καριέρα των οποίων ξεκινά και εξυψώνεται τραγουδώντας για ταινίες Bollywood. Κάποιοι εξ αυτών είναι ο Sukhwinder Singh (Σουκβίντερ Σινχ), ο Shafqat Amanat Ali, η Sunidhi Chauhan. Λίγοι ηθοποιοί είναι εκείνοι που τραγουδούν τα τραγούδια των ταινιών τους, όπως ο Amitabh Bachchan. Όταν τα τραγούδια ηχογραφηθούν αμέσως, οι ηθοποιοί προσποιούνται ότι τα τραγουδούν και τα χορεύουν μόνο. Ο χορός που πλαισιώνει τα τραγούδια έγινε μόδα και βλέπουμε συχνά πυκνά ομάδες να οργανώνουν μαθήματα χορού Bollywood, όπως έχει ονομαστεί. Άνθρωποι φορούν τα κουδουνάκια στους αστραγάλους και χορεύουν ασταμάτητα στο ρυθμό των τραγουδιών του Bollywood.

    bollywood genre 8Ο ινδικός κινηματογράφος δεν συνεπάγεται μόνο παραγωγή ταινιών, αλλά και ηθοποιοί. Οι ηθοποιοί στο Bollywood έχουν πολύ περισσότερους υποστηρικτές από ότι ο Brad Pit και η Angelina Jolie παγκοσμίως. Το 2009 στην Oprah Winffrey, ένα από τα διασημότερα ζευγάρια ηθοποιών στην Ινδία η Aishwarya Rai (Ασαρανα Ράι) και ο Abhishek Bachchan (Αμπισέκ Μπατσάν), αναφέρθηκε ότι έχουν 5 δισεκατομμύρια οπαδούς σε όλη την υφήλιο. Σύγχρονοι ηθοποιοί, που προκαλούν τον πανικό όπου βρεθούν είναι ο Shah Rukh Khan (Σαρούκ Χάν), ο Anil Kapoor, ο Hrithik Roshan (Ριτίκ Ρουσχάν), ο Sahid Kapoor, η Rani Mukherji (Ρανί Μουκερτζή), η Kajol (Κατζόλ), η Preity Zinta και η Kareena Kapoor. Δεν είναι όμως μόνο οι σύγχρονοι ηθοποιοί που δομούν το «star system» του Bollywood, αλλά και οι πιο παλιοί ηθοποιοί, όπως η Madhubala (Μαντουμπάλα), η οποία είχε προκαλέσει μεγάλες αναταραχές τη δεκαετία του 1940 και του 1950 και στο ελληνικό κοινό, κάτι που όλοι αντιλαμβανόμαστε ακόμα και σήμερα αναλογίζομενοι την επιτυχία του Στέλιου Καζαντζίδη με το όνομά της «Μαντουμπάλα». Ένας ακόμα από τους παλιούς ηθοποιούς που παραμένει διαχρονικός μέχρι και σήμερα είναι ο Amitabh Bachchan (Αμιτάμπ Μπατσάν), πατέρας του προαναφερθέντος Abhishek Bachchan. Ξεκίνησε τη καριέρα του στην αρχή της δεκαετίας του 1970, παίζοντας πάντα ρόλους κακών ηρώων. Σήμερα, συνεχίζει ακόμα να εντυπωσιάζει στις ταινίες του, ενώ η φήμη του απογειώθηκε με τη συμμετοχή του στο διασημότερο παιχνίδι της Ινδίας «Ποιος θέλει να γίνει εκατομμυριούχος;» σε ρόλο παρουσιαστή.

   bollywood genre front Μέχρι το 2000 ο ινδικός κινηματογράφος χρηματοδοτούνταν αποκλειστικά από τον υπόκοσμο. Από τη νέα χιλιετία και μετά, οι σκηνοθέτες είχαν την δυνατότητα να δανείζονται χρήματα από τράπεζες. Με τον τρόπο αυτόν αποφεύχθησαν οι εκβιασμοί σε γνωστούς ηθοποιούς για να παίξουν σε ταινίες που ήθελαν οι νονοί και η τρομοκρατία ενάντια μελών της βιομηχανίας του ινδικού κινηματογράφου. Στο παρελθόν είχε γίνει απόπειρα δολοφονίας ενός σκηνοθέτη. Σήμερα αυτό έχει περιοριστεί σημαντικά.

    Ποιο είναι το μυστικό όμως της επιτυχίας του Bollywood; Ίσως η διαφορετικότητα που γίνεται αποδεκτή, τα ήθη και τα έθιμα που αναβιώνουν, τα κοινωνικά θέματα που αγγίζει, οι τραγωδίες που αποφεύγονται την τελευταία στιγμή ή μήπως ένα άπιαστο όνειρο που ο οποιοσδήποτε θέλει να πιστεύει πως μπορεί να συμβεί και στον ίδιο; Μπορεί όλα αυτά να αποτελούν τα συστατικά της επιτυχίας που αυτός ο ιδιαίτερος κινηματογράφος έχει αρχίσει να κερδίζει όλο και περισσότερους οπαδούς ανά τις χώρες της υφηλίου. Ωστόσο το μεγαλύτερο στοίχημα είναι να κερδίσει το Hollywood και από ότι φαίνεται έχει αρχίσει ακόμα και αυτό να πραγματοποιείται. Αυτό συμβαίνει γιατί οι ταινίες του Bollywood ακολουθούν μία συγκεκριμένη δομή που σπάνια ξεφεύγουν από αυτή. Μέσα από αυτές τις ταινίες συντηρείται και ταυτόχρονα αναβιώνει η ινδική κοινωνία. Προβάλλεται η καθημερινή ζωή, η δομή της αστικής και αγροτικής κοινωνίας αλλά και τα όνειρα των νέων Ινδών. Αντίθετα στις ταινίες του Hollywood δίνουν μία μελλοντική προσέγγιση της αμερικάνικης κοινωνίας και του νέου στιλ ζωής που θέλει να υιοθετήσει η εργατική και η μεσαία τάξη. Ακολουθώντας μία πολύ αυστηρή δομή οι ταινίες του Bollywood προσπαθούν να προβάλλουν τις νέες κοινωνίες που δημιουργούνται χωρίς όμως να απομακρύνονται από τα ήθη και τα έθιμα που έχουν εμφυσήσει μέσα στην ινδική κοινωνία. Συνεπώς, ο ινδικός κινηματογράφος δεν αποτελεί μόνο ένα φανταχτερό υπερθέαμα αλλά ένα ολόκληρο σύστημα που συντηρεί μία ολόκληρη κοινωνία. Ίσως οι νέες ανάγκες του ανθρώπου για μία πραγματικότητα απτή που δεν προβάλει μία εικονική πραγματικότητα να έχει φέρει τον ινδικό κινηματογράφο στο προσκήνιο και ταυτόχρονα να τον τοποθετεί σε μία υψηλή ανταγωνιστική θέση απέναντι στο Hollywood.

bollywood genre big